Menu

Jaren 1933-1943, Jaren 1943-1953

Lex Smidt door de Duitsers geëxecuteerd

In de circulaire voor de rugbyclubs van 15 september 1945 van de Nederlandse Rugby Bond stond een In Memoriam voor door de Duitsers in 1940-1945 vermoorde rugbyspelers. Er werden zeven doden en vermisten betreurd. Eén van die doden was Lex Smidt van RC ´t Gooi.

Over Lex Smidt werd op 8 juni 1945, in het eerste na-oorlogse bulletin voor de RC ’t Gooi-leden geschreven: “(…) moet allereerst herdacht worden ons lid Lex Smidt, die in Juni 1942 door de Duitschers is doodgeschoten. Lex (…) heeft (zich) doen kennen als een begaafde, eerlijke en doortastende kerel. Evenals vele anderen heeft hij zich na zijn demobilisatie als onderofficier in het voormalige Nederlandsche leger beschikbaar gesteld voor ondergrondsch werk. Door een verrader in Naarden viel hij in juni 1941 den bezetter in handen, die hem met vele medewerkers in Juni 1942 liet fusilleeren”. Uit het RC ´t Gooi-archief blijkt, dat Lex Smidt in november 1940 lid is geworden. Er zijn enkele team-opstellingen uit 1940 en 1941 bewaard gebleven, waarin zijn naam voorkomt.

Op de “Erelijst van Gevallenen 1940-1945” komt een Alex Klaas Smidt voor, geboren in Diepenveen op 22 november 1914. Hij overleed in concentratiekamp Sachsenhausen op 11 mei 1942, was bedrijfsleider van beroep en maakte deel uit van het verzet. De match met de gegevens in het In Memoriam is niet perfect, maar de combinatie van de (niet veel voorkomende) voor- en achternaam en het jaar en de maand van overlijden maakt het waarschijnlijk, dat het dezelfde persoon is. Als dat zo is, was hij bij zijn overlijden in 1942 27 jaar oud.

Volgens Wikipedia

Gooi-team april 1941. Achter: Theo van de Beek (AAC), Henk Ulrici, Kees Meeuwis, Kees Quartel, Lex Smidt, Walt Jongman, Rein Koopmans, Max Zwart, Andre Talboo (scheidsrechter), voor: Wim Verbrugge (AAC), Ben Hosman, Theo Roeten, Wil Roegiest, Leo Jacobs, Kees Vos, Jaap van Schaik

(Gebruiker:Elvesham/Nederlanders geëxecuteerd tijdens de Duitse bezetting) is op 11 mei 1942 een 24-tal verzetsmensen in Sachsenhausen geëxecuteerd, onder wie Alex Klaas Smidt. De verzetsgroep waartoe zij behoorden zou de OD (Ordedienst) zijn. Dit is van oorsprong een ondergrondse organisatie van vooral Nederlandse (oud) militairen. Zij bereidden zich voor op het ordelijke verloop van de periode tussen het vertrek van de Duitse bezetters en de terugkeer van het normale Nederlandse gezag. Ook Lex Smidt was een voormalige militair.

In Maastricht staat aan de Patersbaan een verzetsmonument, met de namen van de 24 in Sachsenhausen geëxecuteerde verzetsmensen. In april 1942 vond hier, in het toenmalige tot gevangenis verbouwde Franciscaner klooster, het Maastrichtse OD-proces plaats. Lex Smidt behoorde tot de verdachten. Ze werden op 22 april 1942 door het Feldgericht ter dood veroordeeld. De executie vond plaats op 11 mei 1942 in het concentratiekamp Sachsenhausen, zo´n 35 km noordelijk van Berlijn, vrijwel onmiddellijk na hun aankomst daar.

Het Oranjehotel.

Op zoek naar nadere informatie kwamen we terecht bij de “Dodenboeken 1940-1945” van de Stichting Oranjehotel. In de Scheveningse strafgevangenis (bijnaam: Oranjehotel) werden in de oorlog veel verzetsmensen opgesloten. Zo ook Alex Klaas Smidt. Over hem staat in de Dodenboeken het volgende vermeld. Geboren 12 november 1914, bedrijfsleider, aangesloten bij de OD, gearresteerd 31 juli 1941 wegens spionage en munitiebezit, in het ”Oranje-hotel” gezeten tot 31 maart 1942, vervoerd naar Maastricht, gefusilleerd 11 mei 1942 op onbekende plaats (dat was concentratiekamp Sachsenhausen, weteen we inmiddels). Hij is dus maar liefst acht maanden in Scheveningen opgesloten geweest, voordat hij naar Maastricht werd overgebracht.

Oranjehotel

Concentratiekamp Sachsenhausen.

Op de website van de Historische Kring Bussum staat de Bussumse telefoongids van maart 1943. Daarin komt voor een Smidt E.P., Wikkelinrichting, Boschdienst en Electrotechnische werkplaats aan de Thierensweg 36 in Naarden. Dit is op de hoek van de Rijksweg, de straat waar Lex Smidt zou wonen bij zijn lidworden van RC ’t Gooi. Die werkplaats was van Egbert Smidt, de vader van Lex. Mogelijk was Lex dus bedrijfsleider in de zaak van z’n vader. In het “Dagboek van een Naarder”, bewerkt door drs. Mies Langelaar en in 1995 uitgegeven door het Stadsarchief Naarden staat onder donderdag 31 juli 1941 genoteerd: “Er zijn heden weer enige personen opgepakt: Smit uit het benzinestation aan de Thierensweg, Thomassen uit de Fortlaan, Kruiswijk uit de Naardermeer, Laven, B. van Rooijenstraat en C. Mulder, B. van Rooijenstraat”. Lex Smidt is dus waarschijnlijk in Naarden opgepakt. Het benzinestation waar hij werkte was tevens een electrotechnische werkplaats. In de politie-dagrapporten van 31 juli 1941 van de gemeenten Naarden, Bussum en Huizen is – vreemd genoeg – niets te vinden over zijn arrestatie.

Zo kregen we enigszins een indruk van de persoon Lex Smidt. Maar er waren ook nog de nodige onbeantwoorde vragen. Want wat had hij nu precies gedaan? En waar en met wie? Wie had hem verraden? Hadden die 24 verzetsmensen – allen behorend tot de OD – iets met elkaar te maken? Hadden ze samengewerkt, was het één groep? En wie was die ene terdoodveroordeelde die gratie kreeg? Op zoek naar de antwoorden kwamen we terecht bij het Nationaal Archief. Daar wordt het archief van de voormalige Ordedienst bewaard.

Een colonne voertuigen van de Motordienst.

Over Lex Smidt leverde dit archief de nodige informatie op. Lex z’n zus Jo had in juli 1946 een documentatie-formulier ingevuld. Allereerst met de bevestiging van de gegevens die we al over hem kenden. Dat is belangrijk: we zaten blijkbaar op het goede spoor! Maar ook met een aantal nog niet bekende gegevens. Lex was ongehuwd, Nederlands-Hervormd en als sergeant in militaire dienst geweest bij de Motordienst. Die zorgde voor militaire chauffeurs en militaire motorvoertuigen voor het Nederlandse leger. Lex was 1.70 m lang, had donkerblond haar, blauwe ogen en een normale gelaatskleur. Hij werd thuis – aan de Thierensweg 36 in Naarden – gearresteerd door de SD (Sicherheitsdienst), op grond van mededelingen, gedaan door een medewerker die in gevangenschap verkeerde. Wie die medewerker was wordt niet vermeld en ook niet of het een medewerker uit het bedrijf van z’n vader was of een medewerker uit de OD. Wel wordt vermeld, dat deze medewerker later bij de NSB en de SS is gegaan en gesneuveld is aan het Oostfront.

Bij de OD was Lex Smidt werkzaam als verbindingsman met het LOF (Legioen Oud-Frontstrijders, een ondergrondse organisatie van oud-militairen, die met de Ordedienst zou fuseren). Hij was vanaf mei 1940 tot zijn arrestatie ondergronds actief met spionage in Naarden-Bussum. Hij heeft wapens en munitie uit Duitse opslag gehaald en verborgen en hij maakte en verspreidde ondergrondse pamfletten e.d.

Zus Jo noemde enkele ondergrondse contacten van haar broer: Reeskamp, de Tourton Bruins, Rode Willy (Hilversum), Quant (Naarden), Dobbe, Huurman (Bussum) en Medenbach de Rooy (Bilthoven). Gerard Reeskamp is de Bussumse drogist, die reeds vóór het uitbreken van de oorlog actief was met het verzamelen van informatie over mogelijke Duitsland-vriendelijke activiteiten in Nederland. Hij werd een belangrijke figuur in het Nederlandse verzet. Ad van Liempt publiceerde in 2013 over hem het boek “De Drogist”. In de tv-serie “Het was oorlog” is in februari 2017 een aflevering aan Reeskamp gewijdTitus Willem de Tourton Bruyns was een van de oprichters van het LOF. Theo Dobbe was een andere leidende verzetsstrijder. In 1943 werd hij hoofd van de zogenaamde “opruimingsdienst” van de Landelijke Knokploegen.

Reeds in de zomer van 1940 pleegde hij zijn eerste verzetsdaad. Met enkele makkers, onder wie drogist Reeskamp, smokkelde hij uit de vesting Naarden wapens, munitie en explosieven. In het boek “Verzetspioniers, Wim Burger en Loek Verstrijden, vrienden tot in de dood”, door Geert Poorter staat daarover: “Het slepen van zoveel mogelijk wapentuig uit de forten van Naarden was hun eerste actie. Het ging hierbij om handgranaten, staafjes trotyl, munitie en handwapens. De forten van Naarden waren tijdens de mobilisatie weer in gebruik genomen door het Nederlandse leger. Na 14 mei 1940 gebruikten de Duitsers de forten als opslagruimten. We weten niet precies wanneer het leeghalen begonnen is en hoe lang het geduurd heeft. In elk geval is er niet lang na 14 mei 1940 een begin mee gemaakt”. In het bijzonder de Promerskazerne werd geplunderd. Tijmen Bastiaan Huurman was net als Lex Smidt een van de 24 verzetsstrijders, die 0p 11 mei 1942 in Sachsenhausen werden geëxecuteerd. De T.B. Huurmanlaan in Bussum is naar hem vernoemd. Ook George van Medenbach de Rooy behoorde tot de 24 geëxecuteerden.

Theo Dobbe.

In de NRC van 16 mei 1997 wordt geschreven over de “Gedenksteen voor 24 vergeten verzetsstrijders uit het Gooi”. Als je “het Gooi” heel ruim neemt, klopt dat aardig. Sommigen waren uit Naarden of Bussum afkomstig, anderen uit Amsterdam, weer anderen uit Bilthoven, De Bilt en Zeist. Van een afzonderlijke groep Naarden was geen sprake. Aan het woord komt de dan 79-jarige Tini Knecht uit Bussum. Zij is niet alleen de enige vrouw uit het Maastrichtse proces, maar ook de enige terdoodveroordeelde, van wie de straf werd omgezet in levenslang. Het proces in Maastricht bestond uit een lang verhoor door de rechters. Ze zegt onder meer: “Iedereen nam het vonnis gelaten op. We wisten waar we aan begonnen toen we in het verzet gingen”. In de nacht van 9 op 10 mei hoorde ze aan gestommel op de gang dat haar medegevangenen werden weggevoerd. “Even later ging mijn deur open. Daar stond een Duitse officier die me feliciteerde (…), hij vertelde me dat mijn straf was omgezet in levenslang”.

Zo kregen we stukje bij beetje een indruk van de wederwaardigheden van één van de leden van RC ’t Gooi in oorlogstijd. Een beeld om niet te vergeten.

Meer weten over RC ´t Gooi in oorlogstijd? Ga naar:

RC ´t Gooi in oorlogstijd

Sportweek Bussum 1941

Een bijzondere Gooier: Bep van Kooten

Hildo Cohen

Henk Ulrici

 

 

 

 

 

 

 

Comments are closed.